بیماری های سیستم غدد
شایع ترین بیماری های سیستم غدد درون ریز
سیستم غدد درون ریز شبکه ای از غدد و اندام ها است که در سراسر بدن قرار گرفته و مانند سیستم عصبی در کنترل و تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن نقش اساسی دارد. در حالی که سیستم عصبی برای برقراری ارتباط از تکانه های عصبی و انتقال دهنده های عصبی استفاده می کند، سیستم غدد درون ریز با تکیه بر پیام رسان های شیمیایی به نام هورمون ها نقش خود را ایفا می کند. اختلالات تیروئید، چه به شکل کم کاری و چه به شکل پرکاری یکی از شایع ترین بیماری های سیستم غدد درون ریز بوده که تاثیرات مهمی بر عملکرد سایر اعضا می گذارد.
عملکرد سیستم غدد درون ریز
دستگاه غدد درون ریز طیف وسیعی از عملکردهای بدن را از طریق ترشح هورمون ها تنظیم و کنترل می کنند. هورمون ها توسط غدد تشکیل دهنده سیستم غدد درون ریز ترشح می شوند و از طریق جریان خون به اندام ها و بافت های مختلف بدن انتقال پیدا می کنند.
برخی از نمونه عملکردهای بدن که توسط سیستم غدد درون ریز کنترل می شوند، عبارتند از:
ضربان قلب
فشار خون
رشد و نمو
اشتها و تغذیه
سوخت و ساز
تنظیم دمای بدن
عملکرد جنسی و تولید مثل
کنترل چرخه خواب و بیداری
ساختار سیستم غدد درون ریز
سیستم غدد درون ریز از شبکه پیچیده غدد تشکیل شده که هورمون ها را ترشح، ذخیره و آزاد می کنند.
غدد سیستم غدد درون ریز، عبارتند از:
پاراتیروئید. غده پاراتیروئید در قسمت جلوی گردن نقش موثری در کنترل میزان کلسیم دارد.
لوزالمعده. پانکراس در پشت معده قرار گرفته و عملکرد آن کنترل میزان قند خون است.
پینال. این غده در وسط مغز یافت می شود و در کنترل چرخه های خواب بیدار تاثیر زیادی دارد.
تیروئید. غده تیروئید در بخش جلوی گردن قرار گرفته واقع و برای متابولیسم بسیار مهم است.
تیموس. تیموس که در قسمت بالای تنه واقع شده تا بلوغ به فعالیت خودش ادامه می دهد و هورمون های مهمی را برای رشد تولید می کند.
آدرنال. در بالای هر کلیه یک غده فوق کلیوی یا آدرنال وجود دارد. این غدد در تنظیم عملکردهایی مانند فشار خون، ضربان قلب و پاسخ به استرس نقش مهمی دارند.
هیپوتالاموس. هیپوتالاموس چندین هورمون مختلف را تولید می کند که وظیفه کنترل غده هیپوفیز، تنظیم بسیاری از کارکردها از جمله چرخه خواب بیدار، دمای بدن و اشتها را برعهده دارد. همچنین هیپوتالاموس می تواند عملکرد سایر غدد درون ریز را تنظیم کند.
هیپوفیز. غده هیپوفیز در زیر هیپوتالاموس واقع شده است و هورمون های تولید شده آن بر رشد و تولید مثل تأثیر می گذارند. آنها همچنین می توانند عملکرد سایر غدد درون ریز را کنترل کنند.
برخی غدد درون ریز نیز عملکردهای برون ریز هم دارند. به عنوان مثال تخمدان ها و بیضه ها هورمون هایی تولید می کنند که به ترتیب عملکرد تولید تخم و اسپرم را برعهده دارند.
شایع ترین بیماری های سیستم غدد درون ریز
سطح هورمون های بدن تحت تاثیر عوامل بسیار زیادی ممکن است از حد طبیعی خودشان بسیار بیشتر و یا کمتر شده و منجر به بروز بیماری های مختلفی در سیستم غدد درون ریز گردند. بیماری های سیستم غدد درون ریز غالباً دارای علائم گسترده ای هستند که بر روی قسمت های مختلف بدن تأثیر می گذارند و می توانند شدت علائم آنها از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشند. درمان های بیماری های سیستم غدد درون ریز به نوع اختلال بستگی دارند، اما اغلب درمان این بیماری ها در تنظیم تعادل هورمون با استفاده از هورمون های مصنوعی متمرکز می شوند. بیماری های سیستم غدد درون ریز به ندرت منجر به بروز عوارض شدید می شوند. با این حال، اختلالات غدد درون ریز درمان نشده می تواند عوارض گسترده ای بر کل بدن داشته باشد. در حالی که معمولاً اختلالات غدد درون ریز نیازی به بستری شدن بیمار ندارد، اما در بعضی موارد ممکن است منجر به بروز علائم شدید شود.
برخی از شایع ترین بیماری های سیستم غدد درون ریز، عبارتند از:
پرکاری تیروئید
تیروئید یک غده کوچک و پروانه ای شکل است که در قسمت جلوی گردن قرار دارد و ماده تتراودیودیرونینو تریودوتیرونین را تولید می کند که دو هورمون اصلی هستند که نحوه استفاده سلول ها از انرژی را در بدن کنترل می کنند. غده تیروئید با آزادسازی این هورمون ها، متابولیسم و سوخت وساز بدن را تنظیم می کند. پرکاری تیروئید هنگامی رخ می دهد که غده تیروئید را یا هر دو را بیش از حد ترشح کند. تشخیص زودهنگام تیروئید بیش فعال و درمان علت اصلی آن می تواند علائم را تسکین داده و از بروز عوارض آن پیشگیری کند. درمان بستگی به میزان وخیم بودن شرایط و همچنین علت اصلی آن دارد. گزینه های درمانی آن شامل داروها، رادیوتراپی یا جراحی است. بیماری گریوز نوعی اختلال خود ایمنی و شکل رایج پرکاری تیروئید است. در مبتلایان به بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می کند و هورمون بیشتری تولید شود.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید نقطه مقابل، پرکاری تیروئید است و در مواردی اتفاق میفتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید مورد نیاز را بدن تولید نمی کند و غده به اصطلاح کم کار یا کم تحرک است. هورمون های تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن می باشد. اگر سطح تیروکسین کم باشد، بسیاری از عملکردهای بدن کند می شود. علائم کم کاری تیروئید گسترده و متنوع است. درمان کم کاری تیروئید شامل مکمل هورمون تیروئید با دارو است.
سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ هنگامی که بدن برای مدت طولانی در معرض مقادیر زیاد هورمون کورتیزول قرار بگیرد رخ می دهد. سندرم کوشینگ که گاهی اوقات هیپرکورتیزولیسم خوانده می شود، ممکن است در اثر استفاده از داروهای خوراکی کورتیکواستروئید ایجاد شود. این وضعیت همچنین می تواند زمانی رخ دهد که بدن به تنهایی کورتیزول بیش از حد بسازد. سندرم کوشینگ می تواند منجر به فشار خون بالا، پوکی استخوان ها و دیابت نوع ۲ شود. درمان سندرم کوشینگ می تواند تولید کورتیزول بدن را به حالت عادی برگرداند و علائم را به طرز چشمگیری بهبود بخشد. درمان زودهنگام و تشخیص به موقع بیماری در پیش آگهی آن تاثیر زیادی دارد.
تیروئیدیت، تورم یا التهاب غده تیروئید است. تیروئیدیت، باعث کاهش سطح هورمون های تیروئید غیرمعمول (زیاد یا پایین) می شود. بیماری تیروئیدیت حاد بیشتر در زنان ۲۰ تا ۵۰ ساله بروز می کند. معمولاً باعث ایجاد تب و درد در گردن، فک یا گوش می شود. غده تیروئید همچنین می تواند هورمون تیروئیدی زیادی را وارد جریان خون (تیروتوکسیکوز) کند و منجر به علائم پرکاری تیروئید مانند اضطراب، بی خوابی و تپش قلب شود. التهاب تیروئید ممکن است باعث ایجاد گواتر در گلو شود.
تیروئیدیت هاشیموتو
تیروئیدیت هاشیموتو در اثر حمله سیستم دفاعی بدن به غده تیروئید ایجاد شده و باعث التهاب و آسیب غده تیروئید می شود. در اثر اختلال تیروئید، هورمون های تیروئید به اندازه کافی ترشح نمی شود. در این صورت باعث بروز علائم کم کاری تیروئید مانند خستگی، افزایش وزن و خشکی پوست می شود. تیروئیدیت هاشیموتو چون بسیار کند پیش می رود و ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بیماری تشخیص داده شود. التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو که به عنوان تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز شناخته می شود، غالباً منجر به کم کاری تیروئید می شود. بیماری هاشیموتو شایع ترین علت کم کاری تیروئید است. بیماری هاشیموتو در درجه اول بیشتر در زنان میانسال (۳۰ تا ۵۰ سال) دیده می شود اما ممکن است در مردان و زنان دیگر و کودکان هم رخ دهد.
بیماری آدیسون
بیماری آدیسون که به نارسایی اولیه آدرنال یا پرکاری آدرنال نیز معروف است، یک اختلال نادر غدد آدرنال می باشد. غدد آدرنال دو غده کوچک هستند که در بالای کلیه ها قرار دارد و دو هورمون اساسی کورتیزول و آلدوسترون را تولید می کنند. در بیماران مبتلا به آدیسون، غده آدرنال آسیب می بیند و کورتیزول یا آلدوسترون کافی تولید نمی کند. بیماری آدیسون می تواند در هر سنی روی افراد تأثیر بگذارد، اما شیوع آن در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی رایج تر است. اکثر مبتلایان به بیماری آدیسون از طول عمر عادی برخوردار هستند.
پوکی استخوان باعث ضعف و شکنندگی استخوان ها می شود. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان بیشتر در مفصل ران، مچ یا ستون فقرات رخ می دهد. استخوان بافت زنده ای است که مدام در حال شکسته شدن و جایگزینی است. پوکی استخوان وقتی ایجاد می شود که ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی همخوانی نداشته باشد. پوکی استخوان زنان و مردان از همه نژادها را تحت تأثیر قرار می دهد. اما زنان سفید پوست و آسیایی – به ویژه زنان مسن که یائسگی را پشت سر می گذارند را بیشتر در معرض خطر قرار می دهد. داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش با کاهش وزن می توانند به جلوگیری از پوکی استخوان یا تقویت استخوان های ضعیف کمک کنند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک، نوعی اختلال هورمونی در زنان است که در سنین باروری شیوع بیشتری دارد و می تواند بر توانایی فرد در فرزندآوری تأثیر بگذارد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دوره قاعدگی نامنظم یا طولانی را تجربه کرده و یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) بالایی داشته باشند. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمدان ها ممکن است مجموعه های کوچک زیادی از مایعات (فولیکول ها) ایجاد کنند و نتوانند به طور منظم تخم ها را آزاد کنند.
دیابت
دیابت قندی شایعترین اختلال غدد درون ریز است و هنگامی رخ می دهد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نکند یا بدن نتواند از انسولین موجود استفاده کند. دیابت قندی که معمولاً به عنوان دیابت شناخته می شود، یک بیماری متابولیکی است که باعث افزایش قند خون می شود. با دیابت، بدن شما به اندازه کافی انسولین تولید نمی کند یا نمی تواند از انسولین تولید شده به طور مؤثر استفاده کند. قند خون بالا درمان نشده از دیابت می تواند به اعصاب، چشم ها، کلیه ها و سایر اندام ها آسیب برساند. درمان دیابت می تواند شامل نظارت قند خون، انسولین درمانی و داروها باشد. تغییر سبک زندگی مانند ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل نیز می تواند به روند درمانی کمک کند.
